Tarnowskie Rzemiosło

Tradycje rzemieślnicze w Tarnowie i regionie. 

Tarnów już w XIV w. był ważnym ośrodkiem produkcji rzemieślniczej, „czego dowód dostateczny spotykamy w uposażeniu przez Kunczę, mieszczanina tarnowskiego, jednego (przez siebie ufundowanego) z ołtarzy w kościele parafialnym, czynszem 12 grzywien rocznie z jatek szewskich, piekarskich i prasolnych, który odkupił za 170 grzywien od Jana Tarnowskiego, dziedzica miasta” .

Od samego początku do miasta przybywali różni rzemieślnicy, którzy posiadali różne przygotowanie zawodowe. Wśród najdawniejszych tarnowskich rzemieślników wyróżnia się trzy grupy:

– pierwszą grupę stanowili wyszkoleni i znający dobrze swój fach samodzielni mistrzowie,
– drugą grupą byli czeladnicy, którzy byli chętnie poszukiwani przez tarnowskich mistrzów,
– trzecia grupa to terminatorzy, czyli tacy, którzy zdobywali umiejętności zawodowe już w Tarnowie, tutaj uczyli się rzemiosła .

Rzemieślnicy tarnowscy nie od razu pracowali w ramach zorganizowanych cechów rzemieślniczych. Jako pierwsi rękodzielnicy i rzemieślnicy w źródłach pojawiają się młynarze, rzeźnicy, muratorzy, czapnicy, kuśnierze, tkacze, szewcy i kowale.

Nie sposób dziś ustalić dokładnej daty powstania pierwszych organizacji cechowych.

Pierwsze znane statuty cechowe zachowały się z wieku XV i XVI. Dla przykładu w 1436 r. istniał już cech tkacki, w 1444 r. – sukienniczy, w 1453 r. – szewski, w 1455 r. – krawiecki, w 1494 r. – rzeźniczy.

Początkowo wśród organizacji cechowych znajdowały się zatem zawody reprezentujące branże spożywcze i tekstylne. Nieco później mamy do czynienia z branżami rzemiosł metalowych i drzewnych. W XV i XVI w. w Tarnowie istniało już 30 rzemiosł, które były zorganizowane w kilkunastu cechach. Byli wśród nich: blacharze, cyrulicy, czapnicy, garncarze, iglarze, kołodzieje, konwisarze, kotlarze, kowale, krawcy, kuśnierze, ludwisarze, miecznicy, mydlarze, nożownicy, piekarze, piwowarzy, płóciennicy, powroźnicy, puszkarze, rymarze, rzeźnicy, stalamachy, stolarze, sukiennicy, szewcy, szlifierze, ślusarze, zegarmistrze i złotnicy.

Wszystkie te grupy rzemieślnicze posiadały własne statuty cechowe. Były to zbiorowe dobrowolne uchwały organizujących się rzemieślników i dotyczyły:
warunków przyjęcia do nauki lub do pracy, wzajemnych stosunków pomiędzy członkami cechu, procesu produkcji lub zbytu wyprodukowanych towarów lub usług, sądownictwa cechowego itp.

Wraz z upadkiem I Rzeczypospolitej upadło tarnowskie rzemiosło, by potem podczas zaboru austriackiego w XIX w. znów się odrodzić.

5 września 1869 r. zostało powołane w Tarnowie Stowarzyszenie Rzemieślników, przemianowane w 1881 r. na Chrześcijańskie Stowarzyszenie Rękodzielników „Gwiazda Tarnowska”, które współpracowało z istniejącymi w mieście cechami rzemieślniczymi. Obecny budynek „Gwiazdy” został wybudowany w latach 1889-1890 według projektu Leona Schwanenfelda. Mieściła się tam siedziba Zrzeszenia i Cechów.

Podczas II wojny światowej tarnowscy rzemieślnicy ponieśli wielkie straty. Po wyzwoleniu w 1945 r. w Tarnowie działało tylko 8 cechów, zrzeszających ponad 600 członków.

Władze komunistyczne w latach 1948-1951 zaczęły traktować rzemiosło jako ostoję kapitalizmu i przejęły budynek „Gwiazdy”, umieszczając w nim Dom Kultury Zakładów Metalowych „Tamel”.

Zgodnie z zarządzeniem Prezydium Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 maja 1951 r. utworzono w Tarnowie Cech Rzemiosł Różnych, który rozpoczął swoją działalność 15 czerwca 1951 r. Cech ten powstał z połączenia cechów różnych branż: budowlanej, drzewnej, elektrotechnicznej, fryzjerskiej, metalowej i piekarsko-cukierniczej. W chwili powstania cech zrzeszał 231 zakładów.

W 1957 r. Cech Rzemiosł Różnych w Tarnowie uroczyście obchodził jubileusz 500-lecia Cechów Tarnowskich. W 1965 r. uroczyście poświęcono cechowy sztandar.

W związku z problemami lokalowymi członkowie cechu zakupili działkę przy ul. Urszulańskiej. 16 kwietnia 1980 r. powstał Komitet Budowy Domu Rzemiosła, w skład którego weszli: Jan Bajorek – przewodniczący, Mieczysław Kołodziej – zastępca oraz członkowie: Mieczysław Bania, Zbigniew Błaszkiewicz, Ludwik Bryndal, Eugeniusz Dumara, Mieczysław Fistek, Stanisław Gajewski, Józef Gawin, Zdzisław Karpiński, Jan Lamot, Tadeusz Marek i Bronisław Witalis.

W międzyczasie, w 1982 r. budynek „Gwiazdy”, powrócił w ręce rzemieślników. W 1984 r. zakończono budowę Domu Rzemiosła przy ul. Urszulańskiej 16. Budynek ten został użyczony nowo powstałej Izbie Rzemieślniczej. Izba Rzemieślnicza miała w nim siedzibę od 1 stycznia 1985 r. do 31 sierpnia 2013 r.

Od 2013 r. siedziba Izby Rzemieślniczej oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Tarnowie mieści się przy ul. Kochanowskiego 32.

Obecnie Prezesem Izby jest Pan Andrzej Kuta, a funkcję dyrektora Izby pełni Pani Barbara Blacha.